Türkiye bulunduğu coğrafya itibari ile çevresinde bulunan bir çok ülkeden zengin su kaynaklarına sahiptir. Özellikle etkisi altında bulunduğu basınç merkezleri ve bunları oluşturmuş olduğu çeşitli iklimler, bu faktörleri destekleyen yerşekilleri ve özel konumu sahip olduğu su kaynaklarını desteklemekte ve zenginlik katmaktadır.
Türkiye’nin çeşitli iklim özelliklerine sahip olduğu gibi aynı zamanda çeşitli topografik yapılara da sahip olması barındırmış olduğu göl ve barajlarının ülke genelinde dağılımını etkilemiştir. Bu özelliğini örneklerle açıklarsak; Güneydoğu bölgesinin hem iklim hemde yerşekillerinden dolayı doğal göl oluşumu yok denecek kadar azdır. Karadeniz bölgesinde denizden hemen sonra yükselen, denize paralel olan dağlar ise, denizden gelen nemli havanın hızlı yükselmesini ve yağış oluşmasını sağlarken, dağların yüksekliğine bağlı olarakta birbirine paralel dereler halinde hızla akmasına neden olmaktadır. Birbaşka örnek olarak; Doğuanadolu Bölgesinin yükseltisinin fazla olması ve engebelerle dolu olması bu alanda devasal barajların yapılmasına olanak sağlamaktadır.
Türkiye’de hazır durumda ve faaliyet gösteren 504 tane baraj bulunmaktadır. Bu yapay göletlerin 203 tanesi büyük baraj kategorisinde yer alırken 301 tanesi küçük baraj veya diğer bir isim ile gölet durumundadır.
Türkiye’de Bölgelere Göre Barajlar Sayıları
- Akdeniz Bölgesi’ndeki baraj sayısı :40
- Ege Bölgesi’ndeki baraj sayısı: 48
- Doğu Anadolu Bölgesi’ndeki baraj sayısı : 37
- Güneydoğu Anadolu Bölgesi’ndeki baraj sayısı :15
- İç Anadolu Bölgesi’ndeki baraj sayısı :75
- Marmara Bölgesi’ndeki baraj sayısı :50
- Karadeniz Bölgesi’ndeki baraj sayısı :54
Yukarıdaki tablo incelendiğinde en şaşırtıcı sonuç kurak iklime sahip olan İç Anadolu Bölgesi’nin baraj sayısının fazla olmasıdır. Aslında sayılaran daha çok yararlanma ve baraj büyüklüklerine göre değerlendirecek olursak daha sağlıklı sonuçlar elde etmiş oluruz. Çünkü İç Anadolu Bölgesinde yer alan göllerin büyük bir kısmı küçük baraj durumundadır. Hatta bazı kurak zamanlarda su seviyesi o kadar düşük olan barajlar vardır ki bu barajlardan zaman diliminde faydalanmak mümkün olmamaktadır.
Tabloda bizi şaşırtan diğer bir bilgi ise göller ile dolu bildiğimiz Doğu Anadolu Bölgesi’nin 37 baraja sahip olmasıdır. İstatistik olarak en az baraja sahip olan Güneydoğu Bölgesi’nden sonra ikinci bölgemizdir. Bunun nedeni ise İç Anadolu Bölgesi’nde açıkladığımız nedenin tam tersi durumdur. Yani Doğu Anadolu Bölgesi’de bulunan barajların büyük barajlar olaması ve Türkiye için en büyük faydayı sağlayan barajların burada yer almasıdır. Özellikle Dünya’nın en büyük 6. barajı olan Atatürk Barajı’nı barındırmaktadır. Bu özellikleri ile aslında Doğu Anadolu bölgesi yararlandığımız baraj gücü (elektrik) ile ilk sırada yer almaktadır.
Atatürk Barajı (Adıyaman-Ş.Urfa)
Keban Barajı (Elazığ)
Deriner Barajı (Artvin)
Türkiye’de Genel Olarak Göl ve Barajlardan Yararlanma
1-İçme suyu ve evsel su ihtiyaçını karşılamada;
Türkiye göl ve barajlardan yararlanmada en tabi ihtiyaç olarak içme suyu olarak kullanım söz konusudur. İçme suyu için oluşturulmuş göller ve doğal göllerden bu ityaça binayen istifade etme durumu, nufüsun yüksek olduğu alanlarda söz konusudur. Bu alanların başında İstanbul, Ankara, İzmir gibi büyük şehirler gelmektedir. Milyonları aşan bu metrepollerin ihtiyaçlarını karşılamak amacı ile şehir içlerinde ve şehre yakın alanlarda bir çok göl oluşturulmuştur.
2-Enerji ihtiyacını karşılamada;
Türkiye sahip olduğu hidroelektrik potansiyelin %37 oranında kullanmaktadır. Türkiye Dünya bazında hidroelektrik potansiyeli %1’dir. Avrupa gözönünde tutulduğunda bu oran %16 olmaktadır. Bu oranlardan yola çıkarak Türkiye’nin sahip olmuş olduğu enerji potansiyelini iyi değerlendiremediği ortadadır. 2023 yılı hedefleri içerisinde bu oranların çok daha iyi seviyelere çekilmesi beklenmektedir. Bu sayede göllerden ve barajlardan enerji elde etme miktarları artacaktır.
3-Tatlı su ürünleri elde etmede;
Türkiye, üç tarafı denizlerle çevrili bir ülke olsada balıkçılık oranında istenilen seviyede değildir. Bunun yanında göl ve barajlardan elde edilen tatlı su ürünlerinin ayrı bir yeri vardır. Yerel alanlarda bir çok işletme göl ve baraj çevresinde tatlı su ürün işletmeleri mevcuttur. Tatlı su ürünleri arasıdan en çok alabalık ve sazangiller bulunmaktadır. Bunlardan sazangiller ailesinden olan “inci kefali” sadece Van Gölü’den çıkarılmaktadır. Alabalık ise Türkiye’nin hemen hemen heryerinde bulunabilmektedir.
İnci Kefali (Van Gölü)
Sazan Balığı
Yayın Balığı
Yayın balığı Türkiye’de yetişen tatlı su balıkları arasında en büyük boyutlara ulaşan balık türüdür. Boyları 3 metreyi bulabilmektedir.
4-Taşkın ve Sellerden Korunma Amaçlı;
İklim özelliklerine bağlı olarak ani yağış alan bölgelerde, yerleşim ve tarım alanlarının zarar görmemesi için, baraj ve göletler oluşturulmuştur. Özellikle Akdeniz iklim bölgesinde yer alan bölgelerimizde bu baraj ve göletler oluşturulmuş.
5-Tarım alanlarını suluma alanında kullanma;
6-Turizm faaliyetlerinde kullanma;
7-Ulaşım sağlamada faydalanma;
8-Tuz ihtiyacını karşılama;
